معین مهرعلیان | کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه سپینزای رم

اشکنه به کارگردانی وحید پاکزاد و متشکل از عوامل و بازیگرانی اصفهانی از جمله فیلم‌های حاضر در سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان است.

این اثر ماجرای دو کودک روستایی را روایت می‌کند که با مهاجرت دوقلویی شهری به روستایشان، اتفاقاتی را رقم می‌زنند. بازی سجاد رضایی در نقش سجاد رضایی (و البته نه خودش) از نکات قابل توجه فیلم است. این بازیگر نوجوان چند سال قبل با انتشار کلیپی کوتاه در فضای مجازی به شهرت رسیده بود. فیلم اشکنه با مونولوگی مشابه کلیپ مذکور شروع می‌شود و بارها در فیلم به آن ارجاع داده می‌شود. شهرت یکباره در فضای مجازی به خصوص در مورد کودکان و بررسی نقاط مثبت و منفی آن موضوعی حائز اهمیت در عصر حاضر است.

مهاجرت پدیده‌ایست که در صدر برخی طبقه‌بندی‌های پر استرس‌ترین رویدادهای زندگی انسان‌ها توسط روانشناسان قرار داده می‌شود. پدیده‌ای که با خود اضطراب و استرس‌های بسیاری را به همراه خواهد آورد. اضطراب یافتن هم صحبت و آشنایان جدید، انس گرفتن با فرهنگ و محیط فیزیکی جدید، تغییر سبک زندگی از جمله چنین استرسورهایی هستند. همچنین ممکن است انواعی از اضطراب جدایی و احساس گناه استقلال (sepration guilt) و حتی تجربه سوگ نیز در مهاجرین دیده شود. چنین رویدادی برای کودکان و نوجوانان وجوه متفاوتی نیز دارد؛ زیرا در این سنین ظرفیت روانی فرد کمتر است و توانایی تحمل ابهام کمتری دارد. در سمت دیگر، انعطاف‌پذیری روانشناختی بیشتری داشته و در صورت داشتن دلبستگی سالم و احساس خودکارآمدی و عزت نفس، راحت‌تر می‌تواند با محیط جدید کنار بیاید. در اشکنه، دوقلوی تازه وارد (امید و آرزو) از تصمیم پدر و مادر خود برای مهاجرت ناراحت هستند و این تصمیم را نمی‌پذیرند. این در خودفرورفتگی توسط کودکان دیگر احساس غرور و برتری تصور می‌شود و همین امر باعث می‌شود کودکان تازه وارد کار سخت‌تری برای عضویت در گروه همسالان و پذیرفته شدن توسط آنها داشته باشند. به خصوص که گاه برچسب شهری بودن باورهای کلیشه‌ای خاصی چون برتر بودن را نیز با خود به همراه دارد و باعث پیش‌داوری می‌شود. در سنین ۷تا۱۲ سالگی که سنین مدرسه نامیده می‌شوند، کودکان بیشترین تاثیر را از همسایگان و مدرسه‌ی خود می‌گیرند. کودکان تازه وارد همسایگان و دوستان خود را از دست داده‌اند و بیش از هر چیز نیاز به یافتن دوستانی جدید دارند. فضای فیلم گاه از واقع‌گرایی فاصله می‌گیرد و همین امر باعث می‌شود این مراحل روانی ذکر شده و چالش‌های آن ها در کودکان فیلم به خوبی قابل مشاهده نباشد و یا سریع‌تر از آن‌چه که در عالم واقع اتفاق می‌افتد طی شود اما در هر صورت ردپای‌شان را می‌شود در سکانس‌های مختلف اشکنه مشاهده کرد.

در نهایت، اشکنه با فضای بومی و عاری از خشونت خود و با طنز جاری در دیالوگ‌های بازیگران و با تکیه بر مفاهیمی چون دوستی، می‌تواند مخاطبان کودک و نوجوان را با خود همراه کرده و اوقات فراغت سالمی را برایشان رقم بزند.