در عصر فناوری، یکی از سرگرمی های پرطرفدار کودکان، دیدن کارتون و انیمیشن است. تولید انیمیشن مناسب برای کودکان می تواند در روحیه و زندگی آینده آنها تاثیرگذار باشد و به همین دلیل توجه به این حوزه بسیار مهم است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، پویانمایی در ایران هنری جوان با تاریخچه‌ای پر فراز و نشیب است. از روزگار انیمیشن‌های پر طرفداری چون «شکرستان» حدود ۱۵ سال می‌گذرد و حال نوبت روی کار آمدن آثار جذاب و تازه نفس است. اما به میدان آمدن این انیمیشن‌ها چندان ساده نیست و پیش از آن باید مشکلات و موانع رفع شود. با اینکه شخصیت‌های کارتونی، موجوداتی خیالی هستند و وجود خارجی ندارند، اما با پیام‌های خود مفاهیم مهمی به مخاطبان منتقل می‌کنند. شاید بتوان گفت به همین دلیل است که هنرمندان رشته انیمیشن همچنان به تلاش خود برای خلق آثاری فاخر با محوریت جذب کودک، نوجوان و بزرگسال ادامه می‌دهند.
محمد طاهری، مدیر گروه رشته انیمیشن دانشگاه مهاجر اصفهان در رابطه با وضعیت کنونی این رشته در ایران، می‌گوید: به علت گسترش رسانه‌ها امکان تولید پروژه‌های انیمیشن به صورت فیلم‌های بلند، مجموعه‌ها، سریال‌ها و وب سری‌ها فراهم شده است. انیمیشن‌های کوتاه نیز نسبت به یک دهه گذشته بیشتر شده است و این مساله کمک کرد که تمرکز استودیو ها و واحدهای تولید فیلم‌های انیمیشن از تهران به شهرستان‌ها تغییر پیدا کند.
وی می‌افزاید: استودیو های کوچک دانشجویی نیز به این حوزه اضافه شده است و این به سبب نیاز صاحبان مشاغل، کارخانه‌ها و حتی افراد معمولی است که در صدد تبلیغ برند خود با انیمیشن سازی و موشن گرافیک هستند. این نیاز فرصت بسیار خوبی برای کسانی است که در این زمینه آموزش دیده و دارای تجربه هستند.
انیمیشن در ایران نیاز به فرهنگ سازی دارد
این مدرس دانشگاه با اشاره به نقاط ضعف انیمیشن ایران، تصریح می‌کند: هنوز به انیمیشن ایران به عنوان یک صنعت نگاه نمی‌شود و پول در چرخه تولید آن جریان پیدا نکرده است. در واقع در این حوزه سرمایه گذاری کلان دولتی و خصوصی نداریم. بنیاد فارابی، کانون پرورش فکری و وزارت ارشاد در این زمینه فعالیت‌هایی می‌کنند، اما به دلیل اینکه وابسته به دولت هستند بودجه‌های محدودی دارند. بخش خصوصی نیز هنوز به این چشم انداز نرسیده است که روی انیمیشن سرمایه گذاری کند. انیمیشن در ایران نیاز به فرهنگ سازی، گسترش بیشتر و شناساندن قابلیت‌های رسانه‌ای به جامعه دارد.
طاهری ادامه می‌دهد: علی رغم فضای ضعیف اقتصادی حاکم بر جامعه و شرایط سخت اشتغال به کار دانشجویان، رشته‌های هنر صنعت مانند انیمیشن بازار کار نسبتاً مطلوب‌تری دارند. چراکه انحصار این مساله از صدا و سیما برداشته شده است و رسانه‌های مجازی بسیاری به این حوزه کمک کرده اند. تعداد بسیاری از دانشجویان در پروژه‌های با کیفیتی که از صدا و سیما پخش می‌شود، فعالیت می‌کنند و کسب درآمد دارند. دانشجویان دیگر نیز به صورت مستقل کار می‌کنند.
وی با اشاره به جایگاه انیمیشن ایران در جهان، اظهار می‌کند: از نظر تولیدات انیمیشن کوتاه و پویانمایی‌های جشنواره‌ای افراد پر افتخاری داریم. حتی بسیاری از پروژه‌های کوتاه دانشجویی در جشنواره‌های معتبر جهانی از جمله جشنواره «انسی»، بخش انیمیشن جشنواره ونیز و جشنواره «زاگرب» هر سال حائز رتبه‌های اول و مدال‌های طلا می‌شوند، اما در زمینه فیلم‌های بلند سینمایی به دلیل اینکه هنوز نتوانسته ایم به اندازه کافی در چرخه تولید انیمیشن سرمایه تزریق کنیم، ضعیف هستیم. با این حال افراد بسیاری به صورت آزاد با کمپانی‌های بزرگ جهان چون پیکسار کار می‌کنند.
هویت شرقی؛ وجه تمایز انیمیشن‌های ایرانی و خارجی
این مدرس دانشگاه تصریح می‌کند: امروزه سطح کیفی کارهای ایرانی و بین المللی در حوزه تولید انیمیشن به یکدیگر نزدیک‌تر شده است که یک علت آن گسترش آموزش با کیفیت تر از پیش در مقاطع مختلف است و علت دیگر نیز این است که سخت افزارها و نرم افزارهای تولید انیمیشن کامپیوتری بیش از پیش در اختیار ما قرار گرفته است. از طرفی آنچه در جشنواره‌های جهانی آثار ایرانی را متمایز می‌کند، هویت ایرانی و شرقی انیمیشن‌های آن است، چراکه از لحاظ تکنیکی قابل رقابت با کمپانی‌های بزرگ انیمیشن در جهان نیستیم.
طاهری در پاسخ به این سوال که آثار ادبی و فرهنگی ایران چه ظرفیتی برای ساخت انیمیشن‌های اقتباسی ایجاد می‌کند، می‌گوید: ما به اندازه کافی درون مایه‌های داستانی، فانتزی و متون ادبی، روایی و اصولی در اختیار داریم و نمونه‌های بسیار خوبی نیز بر این اساس ساخته شده است. پس از تأسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توجه ویژه ای به انیمیشن اقتباسی شد.
وی می‌افزاید: علاوه بر درون مایه‌های ملی، درون مایه‌های مذهبی نیز وجود دارد که گاهی با یکدیگر تلفیق می‌شود و فضای خوشایندی ایجاد می‌کنند. اما شیوه پرداخت به آنها به ظرافت‌های خاص نویسندگی نیاز دارد که گاهی در آن موفق بوده ایم. با دیدی که نسل جوان‌تر نسبت به پیشینه ادبی و میراث‌های هنری و فرهنگی ایران دارند آثار اقتباسی خوبی تولید خواهد شد.
این مدرس دانشگاه خاطر نشان می‌کند: برای اقتباس باید گروه سنی کودک و نوجوان مد نظر قرار بگیرد. بازنویسی داستان‌ها به زبان امروزی نیز بسیار اهمیت دارد. از میان نمونه آثار موفق در این زمینه می‌توان به «شکرستان»، «دیرین دیرین» و انیمیشن بلند «فیلشاه» اشاره کرد. از دید من رسالت انیمیشن این است که پیام‌ها را در قالب غیر مستقیم و طنز بیان کند و در عین حال از کلیشه زدگی هم به دور باشد که تا حدودی در این زمینه موفق بوده ایم.
بودجه حوزه انیمیشن محدود است
طاهری می‌گوید: ما فکر می‌کنیم همین که فیلم انیمیشن ساخته، اکران و پخش شد و مخاطب آن را پسندید رسالت شرکت تولید کننده به پایان رسیده است. در حالی که مرحله پس از تولید انیمیشن نیز بسیار مهم است. درواقع پس از پخش انیمیشن فرصت بازاریابی، تولید و عرضه محصولات جانبی آن به وجود می‌آید. در خارج از ایران پیش از عرضه فیلم انیمیشن نمایشگاه‌ها و ورک شاپ‌های بزرگی بر گزار می‌شود و در آن اسباب بازی، نوشت افزار و لوازم فانتزی مربوط به آن انیمیشن به نمایش در می‌آید. بسیاری از کمپانی‌ها نیز بیش از آنکه از اکران فیلم سود ببرند از فروش محصولات جانبی انیمیشن درآمد دارند.
وی با اشاره به جشنواره‌های انیمیشن تصریح می‌کند: مهمترین جشنواره در زمینه انیمیشن، جشنواره پویانمایی تهران است که جزو جشنواره‌های مطرح در جهان به حساب می‌آید و در هر دوره ۷۰ تا ۸۰ کشور در آن شرکت می‌کنند. بخش انیمیشن جشنواره فیلم فجر، جشنواره فیلم کوتاه تهران، جشنواره فیلم صدر، جشنواره عمار و جشنواره فیلم بین المللی کودک و نوجوان اصفهان دیگر نمونه‌های جشنواره‌های داخلی ایران است که در آنها از هنرمندان این حوزه قدردانی و حمایت می‌شود.
این مدرس دانشگاه اظهار می‌کند: حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد و صدا و سیما از این حوزه بسیار ضعیف است و نهادها دولتی علی رغم دستورالعمل ابلاغی که بر مبنای آن مصوب شد هر ارگان دولتی حداقل ۲۰ درصد از بودجه سالانه خود را صرف امور فرهنگی، هنری کند، حمایت‌های لازم را انجام نداده اند. بودجه‌ای که باید از طرف وزارتخانه به این حوزه تعلق بگیرد، محدود است و این معضل بزرگی است.
طاهری ادامه می‌دهد: باید در چند زمینه فعالیت عمیق و ریشه‌ای انجام دهیم که یکی از آنها جذب سرمایه گذاران و هدایت آنان به بازار انیمیشن است. دیگری فرهنگ سازی در آموزش است. در واقع دانشگاه‌ها باید به به نحو عمیق‌تری روی تولید محتوا اعم از نویسندگی، داستان پردازی و ایده پردازی تمرکز کنند و کیفیت تدریس خود را بالا ببرند.
وی اضافه می‌کند: بازار انیمیشن ما تکنیک زده است و گمان می‌کنیم هر کس نرم افزار بداند انیمیشن ساز است؛ در حالی که به دانش نظری و علمی عمیق‌تر و پرورش خلاقیت بیشتری در زمینه انیمیشن نیاز داریم. از طرفی نباید پیشینه فرهنگی و هنری خود را از یاد ببریم. ما از نظر تکنیکی قابل رقابت با انیمیشن سازان بزرگ جهان نیستیم پس باید در زمینه محتوا خود را قوی کنیم.
