زهرا شفیعیپور فرد | کارشناس ارشد روانشناسی کودکان استثنائی
بَلیطی، نوجوانِ نقش اول فیلم با همین عنوان، ساخته مرتضی رحیمی، که در سال اول زندگی پدر خود را از دست میدهد و مادرش با فرد دیگری ازدواج میکند و او با تنها پدربزرگ خود زندگی میکند، طبیعتاً از دلبستگی ایمنی که در رابطه با مادر در سالهای نخست زیستن شکل میگیرد، محروم مانده است و ردپای این محرومیت را در سکانسهای مختلفی از فیلم به خوبی میتوان مشاهده کرد، جایی که او با مترسک مزرعه گلاویز میشود و با حالت ناراحتی و خشم او را به دلیل اینکه احساساتی شبیه به فقدان وجود مادر را تجربه نمیکند سرزنش میکند و یا در مواجهه با مرگ بُزهایش، سوگواری میکند و پدربزرگ خود را متهم مینماید که اگر بزها را از مادرشان جدا نمیکرد به چنین سرنوشتی دچار نمیشدند. او غم فقدان و جدایی از مادر را در ابتدا با خشم و عصبانیت و سپس در تلاش برای استقلال بروز میدهد.
در این فیلم، شروع نیاز به استقلال در نوجوانان به خوبی ترسیم شده است و به دنبال آن مخالفتها و سرکوب کردن این نیاز توسط پدربزرگ قصه که نوجوان را از مشارکت در اشتغال نهی میکند. مخاطبین این فیلم که اکثراً نوجوانانی هستند که در این سن با جوانه زدن نیاز به استقلال در درون خود مواجه هستند، به خوبی میتوانند با بَلیطی قصه، همذات پنداری کنند. اما پیامد این سرکوبها از نوجوان فیلم فردی پنهان کار میسازد که در ادامه اشتغال و مسافرت را به دور از چشم پدربزرگش انجام میدهد و این روند برای قشر نوجوان تماشاکننده فیلم اثرگذاری معکوس دارد.
در این فیلمنامه نقش و حضور دختران در فیلم چنانچه مشاهده شد به تحقیر جنسیتی تقلیل مییابد و مخاطبان نوجوان دختر فیلم، که از اتفاق در آستانه تشکل هویت هستند، در پایان فیلم احساس خود کهتر بینی نسبت به جنس مذکر پیدا میکنند، از این حیث بهتر میبود به نقش دختران بهای بیشتری داده میشد.
در بخش هایی از فیلمنامه، بلیطی نوجوان در موقعیتهای خشم، غم، ناراحتی و مستأصل بودن با جمله «من هیچیم نیست» از بروز هیجانات خود جلوگیری میکند که از نگاه روانشناسی سرکوب هیجانات خوشایند نبوده و برای نوجوانان مخاطب نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.
در مجموع بلیط اثری است که روایتگر زندگی در جامعه روستایی و بازنمای فرهنگ و مفاهیم آن قشر میباشد و از این بُعد قابل اعتنا است؛ اما برای مخاطبینی که اغلب نوجوان و در مواجهه با مسائل مهم هویتی، فرهنگی و اجتماعی هستند میتوانست بهتر پرداخته شود.