قرار است سیوچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان در مهرماه سال جاری در تهران و اصفهان برگزار شود. با توجه به شرایط ویژه کرونا و همین‌طور فراگیری و سیطره فضای مجازی بر مناسبات هنر، با علیرضا تابش، دبیر جشنواره، گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
نمی‌توان انکار کرد که جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان، نمای شاخص و تصویر سرشتنمای سینمای کودک و نوجوان ایران، در همه این سال‌ها بوده، با توجه به این آیا می‌توان اثری از تحولات اخیر در این فضا را در جشنواره ردیابی کرد؟
به‌عنوان دبیر، شاید به جای من، دیگران، به‌ویژه مورخان سینمای ایران باید به این پرسش پاسخ دهند، آنچه می‌توانم بگویم این است که به‌عنوان دبیر و یکی از اعضای شورای سیاست‌گذاری همواره تلاش کردهام این تأثیر و تأثر وجود داشته باشد. بههرحال یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فعالیت‌های بنیاد سینمایی فارابی، برگزاری ۳۳ دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان بوده است. دوره‌های پیشین جشنواره در شهر اصفهان، و دوره ۳۳ تحت تأثیر شیوع کرونا به صورت آنلاین برگزار شد. این جشنواره در دو دوره اخیر که دبیری آن بر‌عهده من به‌عنوان مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی بوده است، اهدافی مانند ارائه آثار سینمایی ایران و جهان مناسب با فرهنگ و آداب و هنر و سبک زندگی اسلامی و خانوادگی برای برخورداری هرچه بیشتر بچه‌ها، نوجوانان و خانواده‌ها از فرصت باهم‌بودن و در کنار یکدیگر بودن را دنبال کرد. ارائه کارگاه‌های آموزشی در زمینه‌های متنوع اعم از فیلم‌سازی، فیلم‌نامه‌نویسی، انیمیشن‌سازی و… برای استفاده کودکان و نوجوانان، ارائه سمینارهای آموزشی خانواده‌محور، ایجاد کتابخانه ویدئویی به‌عنوان یکی از ارکان مهم برای عرضه و معرفی محصولات تصویری در بازارها و جشنواره‌ها برای افزایش سهم بازار در حوزه سینمای کودک و نوجوان، اضافه‌شدن بخش وب‌سری با توجه به ظهور و تأثیرگذاری بازارهای نو، و ضرورت توجه به تولید محتوای ملی در فضای مجازی با بهره‌گیری از خلاقیت‌های فعالان در این بخش، فراهم‌کردن بسترهای لازم برای گفت‌وگو و بحث و تبادل نظر بین هنرمندان داخلی و خارجی و جست‌وجوی ایده‌های نو در سینمای کودک، تشویق و اعطای جایزه به بازیگران و فیلم‌سازان کودک و نوجوان برای ترغیب آنان به دنبال‌کردن آرزوهای‌شان و تحقق توان کودکان و نوجوانان ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی را می‌توان از جمله مهم‌ترین تأثیرات جشنواره برشمرد. در این زمینه ضمن توجه به تمرکززدایی از مرکز به استان‌ها، جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان تلاش کرد با اعطای جوایز ارزنده به هنرمندان و بازیگران محلی و بومی، سعی در بازنمایی توان هنری استعدادهای نوشکفته این نواحی داشته باشد. توجه به خاستگاه برندگان جوایز اول جشنواره کودک و نوجوان گواهی بر این مصداق است. حال این را که این تلاش‌ها چقدر تأثیرگذار بوده، تنها تاریخ میتواند پاسخ دهد.
چندی پیش فراخوان جشنواره امسال منتشر شد و تاریخ برگزاری آن به مهرماه برگشت، چرا مهرماه؟
در تقویم جشنواره‌های سینمایی، زمان برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان مهرماه و هم‌زمان با روز جهانی کودک بود که در اصفهان و چند دوره در شهرهای مختلف برگزار می‌شد. از سال ۹۶ با تقارن مهرماه با ایام ماه‌های محرم و صفر و عزاداری سرور و سالار شهیدان، به احترام این دو ماه، با تصویب شورای سیاست‌گذاری جشنواره این جشنواره به تاریخ‌هایی غیر از تاریخ همیشگی خود تغییر پیدا کرد و تلاش دست‌اندرکاران آن همیشه بر آن بود که پیش یا پس از ایام عزاداری، جشنواره را برگزار کنند؛ اما امسال همان‌طور که در فراخوان هم اعلام شده، تاریخ جشنواره پس از چند سال جابه‌جایی، مجددا به زمان قبلی خود بازگشته و در مهرماه برگزار می‌شود. طبیعی است که یک جشنواره در سطح بین‌المللی چند ماه پیش از برگزاری فراخوان خود را منتشر کند تا صاحبان آثار از مقررات جشنواره و زمان‌بندی آن مطلع باشند.
امیدوارم سیوچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، با مشارکت فعال هنرمندان و صاحبان آثار و با وجود تداوم شرایط کرونا، بیش از پیش، چه در کیفیت آثار و چه در سطح ملی و بین‌المللی موفقیت‌آمیز برگزار شود.
در این سال‌ها رونق اکران سینمای کودک جزء اولویت‌های سازمان سینمایی محسوب می‌شده و بنیاد سینمایی فارابی هم برای پیشبرد این هدف اقداماتی انجام داده، مجموع تلاش‌هایی که شد آیا به رونق اکران و بیشتر دیده‌شدن آثار سینمایی کمک کرده است؟
تلاش برای حضور فیلم‌های سینمای کودک و نوجوان در اکران و بالابردن فروش سینماها از دیگر رویکردهای بنیاد فارابی بوده است. البته ما معتقدیم تنها زمانی می‌توان به آینده سینمای کودک و نوجوان امیدوار بود که این شکل از سینما بتواند به شکل ارگانیک و بدون دوپینگ دولتی سهم خود را از سالن‌ها و نیز از ترافیک اکران آنلاین پس بگیرد و رشدی طبیعی را طی کند؛ اما بههرحال تا جایی که قانون و قواعد بازار به ما اجازه می‌داد، همواره تلاش کردهایم این حضور پایدار باشد، نتیجه آن را حالا و پس از هفت سال می‌توان مرور کرد: در سال ۱۳۹۴ از مجموع ۷۸ فیلم سینمایی ایرانی اکران‌شده، هشت فیلم متعلق به گروه کودک و نوجوان به اسامی: «شاهزاده روم»، «پدر آن دیگری»، «وروجک‌ها»، «تتل و راز صندوقچه»، «مبارزان کوچک»، «رستم و سهراب»، «گورداله و عمه غولی»، «جمشید و خورشید» در جدول اکران جای گرفته‌اند و مجموع فروش حدود ۴۶.۰۰۸.۰۶۰.۰۰۰ ریال بوده است.
در سال ۱۳۹۵ از میان ۷۱ فیلم سینمایی اکران‌شده، هشت فیلم متعلق به گروه کودک و نوجوان به اسامی: «نفس»، «جنجال در عروسی»، «ننه نقلی»، «فرار از اردو»، «بچه‌های جسور»، «دزد و پری ۱»، «ناسور» و «مبارک» در جدول اکران جای گرفته و مجموع فروش حدود ۴۵.۱۷۳.۳۰۵.۳۹۵ ریال بوده است.
در سال ۱۳۹۶ تعداد صد عنوان فیلم سینمایی روی پرده رفت که سهم اکران سینمای کودک و نوجوان ۱۲ فیلم به اسامی: «قهرمانان کوچک»، «شکلاتی»، «حقه‌باز دم‌دراز»، «فهرست مقدس»، «کلیله و دمنه»، «راز سیاوش»، «افسانه گل‌آباد»، «دریا و ماهی پرنده»، «گمیچی»، «درساژ»، «پینوکیو، عامو سردار و رئیسعلی» و «بیست و یک روز بعد» در جدول اکران جای گرفته‌اند و مجموع فروش حدود ۵۸.۵۳۰.۲۰۴.۹۹۵ ریال بوده است. در سال ۱۳۹۷ تعداد ۸۸ عنوان فیلم سینمایی روی پرده رفت که سهم اکران سینمای کودک و نوجوان ۱۲ فیلم به اسامی: «فیلشاه»، «پیشونی سفید۲»، «خاله قورباغه»، «پاستاریونی»، «وای آمپول»، «امین و اکوان» و «اسکی‌باز»، «دزد و پری۲»، «سندباد و سارا»، «لالا کن»، «در مسیر باران» و «ضربه فنی» بوده که در جدول اکران جای گرفته و مجموع فروش حدود ۱۸۸.۵۶۱.۷۴۳.۳۲۰ ریال بوده است.
در سال ۱۳۹۸ تعداد ۹۹ فیلـم سینمایی روی پـرده رفت که سهم سینمای کودک و نـوجوان، اکران ۱۰ فیلم سینمایی به اسامی «منطقه پرواز ممنوع»، «بنیامین»، «پیشونی سفید۳»، «بیست و سه نفر»، «تپلی و من»، «تورنادو»، «آخرین داستان»، «کاتی و ستاره»، «قطار آن شب» و «تولدت مبارک» بوده است که در جدول اکران جای گرفته و مجموع فروش حدود ۲۰۵.۹۳۶.۹۵۳.۵۵۰ریال بوده است. پرفروش‌ترین فیلم سینمای کودک و نوجوان در سال ۱۳۹۸ فیلم «منطقه پرواز ممنوع» به کارگردانی امیر داسارگر و تهیه‌کنندگی حامد بامروت‌نژاد است.
آمار اکران و فروش سینمای کودک و نوجوان در سینماهای کشور، در این سال‌ها رشد تصاعدی داشته و این دستاوردی برای احیای این ژانر مهم سینمایی است.
رویکرد بنیاد سینمایی فارابی، به حضور در بازارهای بین‌المللی را چگونه تحلیل می‌کنید؟
به نظرم برای پاسخ به این پرسش هم نگاهی به تلاش‌های صورت‌گرفته در بنیاد، کافی باشد؛ به‌ویژه اینکه شخصا به یاد ندارم در هیچ دورهای این شکل از انسجام و وحدت سازمانی برای تحقق حضور ایران در زیستبوم بین‌المللی صنعت سینما تجربه شده باشد.
البته بنیاد سینمایی فارابی با استفاده از تیم توانا و متخصص در امور بین‌الملل، سالیان زیادی است که در مراسم و رویدادهای بین‌المللی مانند بازارهای فیلم بین‌المللی (جشنواره کن و جشنواره برلین و جشنواره جیفونی، سینه‌کید و…) شرکت کرده است و با ایجاد چتر حمایتی و بین‌المللی از سینمای ایران در این بازارها و جشنواره‌های رده اول دنیا، نه‌تنها وظیفه حمایت از تولیدات سینمای ایران را – اعم از تولیدات بنیاد یا غیر از آن- بر‌عهده داشته است، بلکه در ارائه آثار سینمای کودک و نوجوان و نشان‌دادن چهره مناسب و درخور شأن نظام از فرزندان ایران؛ ارائه تصویری درست و مناسب از روابط فرزندان ایرانی با جامعه و احقاق حقوق آنان، در جامعه و خانواده‌ها، همیشه ثابت‌قدم بوده است.
حضور بنیاد سینمایی فارابی در هفته‌های فیلم کشورهای دیگر و دعوت کشورهای منطقه و دنیا و برگزاری هفته‌های فیلم این کشورها در ایران، ارائه فضای مناسب برای حضور عوامل فیلم‌ساز خارجی کودک و نوجوان در جشنواره فیلم کودک و ارتباط رودرروی کودکان و نوجوانان با آنان، دعوت از داوران کودک و نوجوان سایر کشورها برای حضور در داوری اصلی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان و معرفی فیلم‌سازان نوجوان و جوان این کشورها و دعوت استادان فیلم‌سازی دنیا به ایران برای معرفی و دسترسی به تجارب جهانی به فرزندان ایرانی و معرفی نخبگان کودک و نوجوان فیلم‌ساز ایرانی به جشنواره‌های معتبر و مجامع مهم جهان از دیگر اقدامات بخش بین‌الملل فارابی است.
بر‌اساس‌این، در سال‌های اخیر تا پایان سال ۹۹، فیلم‌های: سویوق (بهمن و بهرام ارک)، حورا (غلامرضا ساغرچیان)، کلیله و دمنه (علیرضا توکلی بینا)، چهل کچل (صادق صادق‌دقیقی)، فرمول ۱۳ (ناصر رفائی)، پدر آن دیگری (یدالله صمدی)، جنجال در عروسی (رضا خطیبی)، نسترن‌های وحشی (رهبر قنبری)، پاستاریونی (سهیل موفق)، اردک لی (بهروز غریب‌پور)، قطار آن شب (حمید قطبی)، مسیر معکوس (ابوالفضل جلیلی) و پسران دریا (افشین هاشمی) از آثار مورد حمایت بنیاد فارابی در رویدادها و جشنواره‌های معتبر جهانی حضور داشته‌اند و در چند دوره اخیر جشنواره فیلم کودک نیز توجه به ابعاد بین‌المللی برای ما اهمیت داشته به‌طوری‌که با ایجاد کتابخانه ویدئویی، دعوت از میهمانان بین‌المللی و برگزاری پنل‌ها تلاش کردیم سینمای کودک را در عرصه بین‌الملل بازتعریف کنیم، جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان نمادی از دیپلماسی عمومی در کشور ما به‌ویژه در شرایط چند سال آخر دهه ۹۰ شمسی است که دشمنان ایران به دنبال تشدید فضای ایران‌هراسی بودند، از این جهت جایگاه جشنواره‌های بین‌المللی مثل جشنواره فجر و کودکان و جشنواره فیلم‌های نوجوانان بسیار حائز اهمیت است.
ایجاد پنل‌های تولید مشترک در دل جشنواره کودک به زمینه‌های جدید همکاری بین‌المللی منجر شد، حضور موفق در عرصه‌های بین‌المللی در سایه خلاقیت و توانایی هنرمندان شدنی است، چون سینمای ایران از مزیت‌هایی برخوردار است که در کمتر کشوری دیده می‌شود. تلاش همکاران ما در بخش بین‌الملل به‌تصویر‌کشیدن توانایی‌ها بوده است.
در بخش نمایش‌های ویژه بین‌الملل جشنواره، نگاهی به کشورهای همسایه کردیم. توجه ما به توسعه بازارهای سینمای کودکان و نوجوانان در جهت رونق اقتصاد سینماست، ازاین‌رو از خریداران دعوت کردیم و یک کتابخانه ویدئویی تشکیل دادیم که مجموعه‌ای ارزشمند در آن حضور داشت که با این روش به نوعی برای فیلم‌های کودک و نوجوان در سطح منطقه و بین‌الملل بازاریابی می‌شود.
حمایت از تولید «وب‌سری» در خلال برپایی سی‌و‌دومین و سی‌و‌سومین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، نمود پیدا کرد. چگونه به این سمت‌و‌سو حرکت کردید؟ با این حرکت، جشنواره، به نخستین نهادی تبدیل شد که این ژانر را به رسمیت شناخته و بررسی می‌کرد. کمی درباره آن توضیح دهید.
واقعیـت تغییریافتـه کـودکی در شرایط امروز متأثر از تغییر در ساختار فـرهنگی و دیجیتالی‌شدن آن موجب شده برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران این امر، فرزند زمان خود باشند و در این امر سرمایه‌گذاری کنند. یکی از این امور، تولید آثار مناسب کودکان در فضای مجازی و تولید وب‌سری است. یکی از شاخص‌ترین اقدامات بنیاد فارابی در این زمینه همکاری با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در برگزاری جشنواره «کودک آنلاین» در سال ۹۸ بود. برگزیدگان این جشنواره از تولید اولیه که به منظور نمونه‌سازی انجام شد، مورد حمایت بنیاد سینمایی فارابی قرار گرفتند و در دو دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان، بخشی با نام «وب‌سری» به جشنواره اضافه شد. این اقدام هم در ایجاد نگاه در مخاطبان اثرگذار بود و هم فعالیت هنرمندان این حیطه را جهت‌دهی کرد. اساسا تولید محتوای جذاب و مناسب برای مخاطب کودک و نوجوان در محیط مجازی موضوعی است که مورد توجه ما بوده و بخش خصوصی را در این زمینه ترغیب و حمایت می‌کنیم.
منبع: روزنامه شرق، شماره ۴۰۵۶، ۲۹ تیر ۱۴۰۰
